ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΡΟΧΕΙΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ.
Στην τελευταία δεκαετία η φιλοσοφία εισβάλλει στο χώρο της συμβουλευτικής . Σ’ Αμερική και Ευρώπη όπως στη Γερμανία, Αγγλία , και Ιταλία, έχουν ιδρυθεί επιστημονικές εταιρείες φιλοσοφικής συμβουλευτικής ανακαλύπτοντας [ καθυστερημένα θα λέγαμε ] τον παρωθητικό ρόλο που μπορεί να παίξει η φιλοσοφία στον άνθρωπο. Εξάλλου είναι ξεκάθαρο στους Στωικούς και στους Επικούρειους ότι « η φιλοσοφία διδάσκει το πράττειν, όχι το λέγειν ». Και όπως τονίζει ένας επικούρειος « κενός είναι ο λόγος του φιλοσόφου , αν δεν συμβάλλει στη θεραπεία της αρρώστιας της ψυχής .»
Ιστορικά είναι γνωστό ότι στο τέλος του Μεσαίωνα , με την ορμή του ουμανισμού η ιδέα μιας φιλοσοφίας η οποία δεν θα πρέπει να είναι « γνώση των θείων » αλλά και « επιμέλεια του εαυτού » - μπορούμε να θυμηθούμε εδώ τον Μ. Φουκώ - η μια επιμέλεια του ευ ζην σύμφωνα με τον ορθό λόγο κατά τον Jacquew de Gowtynin [ σχολιαστής του Αριστοτέλη τον 15 ο αιώνα ] η οποία παίρνει ουσιαστικές διαστάσεις και προτείνει ως μεθοδολογία τη φιλοσοφική πρακτική. Aς μη ξεχνάμε στην Αναγέννηση τον Ιγνάτιο Λογιόλα που συνέταξε τις Exercitia spiritulia [ πνευματικές ασκήσεις ] ως συνέχεια μιας παράδοσης ασκήσεων της αρχαιότητας καθώς και τις « Επιστολές » του Πλάτωνα , τα « Είς ‘εαυτόν » του Μάρκου Αυριλιου, τις « Confessione » του Αυγουστίνου τα δοκίμια του Βaicon, του Hume, του Kant, και σαφώς οι « Σκέψεις » του Pascal τα «Πάρεργα και Παραλιπόμενα » του Schopenhauer κ.λ.π. Σήμερα η φιλοσοφική συμβουλευτική πλειοψηφικά γραφική και ελάχιστα σοβαρή, στο πνεύμα του λαιφ σταιλ της μεταμοντέρνας εποχής μας, με τις ξεπερασμένες συνταγές της αυτοπραγμάτωσης του Rogers, των υπαρξιστών, στήνει μια καρικατούρα που ονομάζεται φιλοσοφική πρακτική. Αρκεί να δει κανείς τι κάνουν οι Lahav, Raabe, Marinoff , Lebon, και ο πλέον ανεκδιήγητος Μαρίνοφ, και μέσα σ’ αυτό το τσίρκο της παρα - φιλοσοφία υπάρχει η σπαραξικάρδια υπαρξιακή ψυχοθεραπεία του Yalom. Εξαίρεση αποτελεί η Schlomit C.Shuster, « Philosophy Practice: An Alternative to Conseling and Psychoterapy, Praget , Connecticut ,1999 » , όπου βάζει το ζήτημα της φιλοσοφικής συμβουλευτικής στη σωστή βάση.
Ιστορικά είναι γνωστό ότι στο τέλος του Μεσαίωνα , με την ορμή του ουμανισμού η ιδέα μιας φιλοσοφίας η οποία δεν θα πρέπει να είναι « γνώση των θείων » αλλά και « επιμέλεια του εαυτού » - μπορούμε να θυμηθούμε εδώ τον Μ. Φουκώ - η μια επιμέλεια του ευ ζην σύμφωνα με τον ορθό λόγο κατά τον Jacquew de Gowtynin [ σχολιαστής του Αριστοτέλη τον 15 ο αιώνα ] η οποία παίρνει ουσιαστικές διαστάσεις και προτείνει ως μεθοδολογία τη φιλοσοφική πρακτική. Aς μη ξεχνάμε στην Αναγέννηση τον Ιγνάτιο Λογιόλα που συνέταξε τις Exercitia spiritulia [ πνευματικές ασκήσεις ] ως συνέχεια μιας παράδοσης ασκήσεων της αρχαιότητας καθώς και τις « Επιστολές » του Πλάτωνα , τα « Είς ‘εαυτόν » του Μάρκου Αυριλιου, τις « Confessione » του Αυγουστίνου τα δοκίμια του Βaicon, του Hume, του Kant, και σαφώς οι « Σκέψεις » του Pascal τα «Πάρεργα και Παραλιπόμενα » του Schopenhauer κ.λ.π. Σήμερα η φιλοσοφική συμβουλευτική πλειοψηφικά γραφική και ελάχιστα σοβαρή, στο πνεύμα του λαιφ σταιλ της μεταμοντέρνας εποχής μας, με τις ξεπερασμένες συνταγές της αυτοπραγμάτωσης του Rogers, των υπαρξιστών, στήνει μια καρικατούρα που ονομάζεται φιλοσοφική πρακτική. Αρκεί να δει κανείς τι κάνουν οι Lahav, Raabe, Marinoff , Lebon, και ο πλέον ανεκδιήγητος Μαρίνοφ, και μέσα σ’ αυτό το τσίρκο της παρα - φιλοσοφία υπάρχει η σπαραξικάρδια υπαρξιακή ψυχοθεραπεία του Yalom. Εξαίρεση αποτελεί η Schlomit C.Shuster, « Philosophy Practice: An Alternative to Conseling and Psychoterapy, Praget , Connecticut ,1999 » , όπου βάζει το ζήτημα της φιλοσοφικής συμβουλευτικής στη σωστή βάση.
Δηλαδή , τι μπορεί να κάνει η φιλοσοφία και ποιες διαφορές υπάρχουν με την ψυχανάλυση .Ίσως το ποιο σημαντικό βιβλίο επάνω στην ενότητα της φιλοσοφικής συμβουλευτικής που αξίζει να μεταφραστεί και να διαβαστεί στη χώρα μας .Η Shuster ξεπερνά τις φοβίες του G. Achenbach, και οργανώνει τη φιλοσοφική συμβουλευτική, σε μια ανοιχτή διαδικασία ενός ελεύθερου διαλόγου. (Αντιθέτως ο Anhenbach ιδρυτή της φιλοσοφικής πρακτικής σε πλήρη σύγχυση για τον ρόλο της φιλοσοφικής συμβουλευτικής ως θεραπευτική διαδικασία, εκφράζει κάποιες επιφυλάξεις , ωστόσο φαίνεται ότι και ο ίδιος έχει διαμορφώσει ένα χαλαρό συμβουλευτικό λόγο) .
Στην Ιταλία που γνωρίζει η φιλοσοφική συμβουλευτική μεγάλη αναγνώριση, έχουμε ένα αφελή φιλοσοφικό προβληματισμό από τον Neri Polastri. Στην ίδια γραμμή αντίληψης κινείται και ο Daniele Cardelli καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας με το βιβλίο του « I pensiri che curano : sofia , sapienza , come terapia» Edizione Anima Polis , - ένα βιβλίο με αφελή προβληματισμό, και με απίστευτα λάθη αναφορικά με την αρχαία ελληνική σκέψη. Ο φιλοσοφικός λόγος είναι βέβαια πολύ πέραν κάποιας μεθόδου και γι’ αυτό φέρνει όλες τις προσδοκίες μαζί του.
Μια επίσης εξαιρετική περίπτωση στο χώρο της ανθρώπινης ανάλυσης είναι η Harlene Anderson η οποία με την μεταμοντέρνο ύφος συμπληρώνει ένα ευρύ κίνημα που κινείται μέσα στη φιλοσοφία και τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αλλά επίσης ο Michael White ,o David Epston και ο De Sazer, οι οποίοι αποδεσμεύουν το πρόβλημα από την ευόδωση της λύσης και βλέπουν την λύση ως ένα είδος απρόβλεπτου « δημιουργικού άλματος ». Η φιλοσοφική συμβουλευτική διανύει σχεδόν 20ετία και έχει ακόμη πολλά να δώσει.
Ακολουθεί συνέντευξη με τον Mario Guarna Καθηγητής Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής .
Οι ερωτήσεις που τέθηκαν ήταν οι κάτωθι.
I) Η Πρακτική Φιλοσοφία ή η Φιλοσοφική Συμβουλευτική γεννήθηκε ως βοήθεια για την αντιμετώπιση των υπαρξιακών προβλημάτων, αλλά αυτό δεν συμβαίνει και με την ψυχοθεραπεία; Υπάρχει κάποια διαφορά;
II) Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Φιλοσοφική Συμβουλευτική ανοίγει τον δρόμο για την αυτοπραγμάτωση;
III) Τίθεται ένα ζήτημα σχετικά με τη μέθοδο της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής, δηλαδή υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι όπως των Tim Lebon, L. Marinoff, G. Anchenbach, R. Lafan, P. Raade. Πως διαμορφώνεται ο διάλογος μεταξύ συμβουλευόμενου και συμβουλευτή;
Σ’ έναν κόσμο σύνθετο όπως είναι ο σημερινός, η Φιλοσοφική Συμβουλευτική μπορεί να αποκαλύψει τα εμπόδια αλλά και τον τρόπο να ζεις χειραφετημένα σε μία γενικευμένη ανησυχία. Το αντικείμενό της είναι εκείνο της επιστροφής του ανθρώπου στο κέντρο της καθημερινότητάς του, μέσα από την μαιευτική και την πολυδύναμη « ερωτηματοθεσία » ώστε ο άνθρωπος να γίνει φύλακας σημασιών με μία σκέψη βαθιά ενωτική που θα αναγνωρίζει βέβαια τον υφιστάμενο κατακερματισμό της ολοκληρωμένης αντίληψης.
Η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της ψυχοθεραπείας και της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής συνίσταται σε μία υπαρξιακή προβληματική θεώρηση του ανθρώπου, Η ψυχοθεραπεία θεωρεί τον άνθρωπο σαν ²ένα² όν παθολογικό που καλείται να θεραπεύσει τα διλήμματά του και την συμπεριφορά του. Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική βλέπει με θαυμασμό τον άνθρωπο σαν ένα όν ²σκεπτόμενο² που ίσως έχει χάσε σε ικανότητα του να επινοεί και ο οποίος βέβαια έχει αποδεχθεί αυτή τη συνθήκη της απώλειας. Ήταν ο Heidegger εκείνος που περιέγραφε ότι η κατάπληξη και ο θαυμασμός είναι η συνισταμένη του Φιλοσοφείν. Κυρίως με την αίσθηση μίας ανοικτής ακρόασης.
Η αυτοπραγμάτωση γεννιέται από την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, από τις προσωπικές του ανάγκες, από την υποκειμενική του δυναμική των ορίων του, παράλληλα και από την αδυναμία του. Η διαδρομή της Φιλοσοφικής συμβουλευτικής ως αυτοπραγμάτωση, είναι εκείνη της ανακάλυψης της φροντίδας του εαυτού, η οποία μέσα από τη δωρεά της Φιλοσοφίας, επιτρέπει στον άνθρωπο να αναγνωρίσει την προσωπική του αλλά και κοινωνική του αξία πέρα απ’ αυτό που είναι, σ ’εκείνο που θα θέλει να είναι. Η προσφορά της Φιλοσοφίας δεν είναι μόνο η αναζήτηση της «αναστοχαστικότητας» αλλά ένας βαθύς δεσμός, μία μεγάλη συναίσθηση η οποία πραγματώνεται από αυτό το ²άλλο² που μπορεί να είναι ένα ελεύθερο άλλο.
Ο Διάλογος έχει τον χαρακτήρα της εναλλαγής εξαρτώμενος από τον βαθμό σεβασμού της διαφορετικότητας αλλά και της συναίσθηση μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου. Ταυτόχρονα όμως στηρίζεται στη διαμόρφωση της εξέλιξη του, δηλαδή ως επικοινωνία στην διαφορετικότητα του καθίσταται ένας αμοιβαίος εμπλουτισμός.
Ο διάλογος είναι μία ικανότητα σύνθετη που θεμελιώνεται στις επικοινωνιακές ικανότητες αλλά και στα υπαρξιακά χαρακτηριστικά που αυτά κυρίως είναι: Η εναλλαγή μηνυμάτων αλλά και οι παύσεις, καθώς και ο από κοινού κάθε φορά πειραματισμός της διαλογικής τέχνης.
Η αρχή της εναλλαγής είναι εκείνη όπου ο χρόνος της μετάδοσης οφείλει να παρακολουθεί τον χρόνο της λήψεως. Αυτό σημαίνει ότι κάθε συμμετοχή στον διάλογο δεν πρέπει μόνο να εκφράζει μηνύματα αλλά να παραγάγει και τον χώρο της σιωπής, μέσα στον οποίο διαμορφώνεται και η σκέψη του άλλου.
Η παραγωγή του χώρου της σιωπής είναι ο τόπος όπου διαμορφώνεται η αντίληψη του άλλου.
Το γεγονός της παύσης, της σιωπής, συνίσταται στο να υπονοεί τα ίδια τα πράγματα, να υπονοεί, δηλαδή τη θέα του κόσμου, να αναζητά το άλλο στην αυθεντικότητά του, και κυρίως στη θέση του.
Οι εκτιμήσεις σ’ επίπεδο κοινής εμπειρίας των συμμετεχόντων, μεταφράζεται μέσα από τον διάλογο ως ταυτόχρονη κατάκτηση. Συζητώντας μαζί ενεργοποιούνται τα συμβάντα μέσα σ’ ένα πλαίσιο γλωσσικών κωδίκων, αλλά και στο πλαίσιο των ανταλλαγών σκέψεων, τόσο του συμβούλου, όσο και του συμβουλευόμενου.
Στην Ιταλία που γνωρίζει η φιλοσοφική συμβουλευτική μεγάλη αναγνώριση, έχουμε ένα αφελή φιλοσοφικό προβληματισμό από τον Neri Polastri. Στην ίδια γραμμή αντίληψης κινείται και ο Daniele Cardelli καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας με το βιβλίο του « I pensiri che curano : sofia , sapienza , come terapia» Edizione Anima Polis , - ένα βιβλίο με αφελή προβληματισμό, και με απίστευτα λάθη αναφορικά με την αρχαία ελληνική σκέψη. Ο φιλοσοφικός λόγος είναι βέβαια πολύ πέραν κάποιας μεθόδου και γι’ αυτό φέρνει όλες τις προσδοκίες μαζί του.
Μια επίσης εξαιρετική περίπτωση στο χώρο της ανθρώπινης ανάλυσης είναι η Harlene Anderson η οποία με την μεταμοντέρνο ύφος συμπληρώνει ένα ευρύ κίνημα που κινείται μέσα στη φιλοσοφία και τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αλλά επίσης ο Michael White ,o David Epston και ο De Sazer, οι οποίοι αποδεσμεύουν το πρόβλημα από την ευόδωση της λύσης και βλέπουν την λύση ως ένα είδος απρόβλεπτου « δημιουργικού άλματος ». Η φιλοσοφική συμβουλευτική διανύει σχεδόν 20ετία και έχει ακόμη πολλά να δώσει.
Ακολουθεί συνέντευξη με τον Mario Guarna Καθηγητής Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής .
Οι ερωτήσεις που τέθηκαν ήταν οι κάτωθι.
I) Η Πρακτική Φιλοσοφία ή η Φιλοσοφική Συμβουλευτική γεννήθηκε ως βοήθεια για την αντιμετώπιση των υπαρξιακών προβλημάτων, αλλά αυτό δεν συμβαίνει και με την ψυχοθεραπεία; Υπάρχει κάποια διαφορά;
II) Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Φιλοσοφική Συμβουλευτική ανοίγει τον δρόμο για την αυτοπραγμάτωση;
III) Τίθεται ένα ζήτημα σχετικά με τη μέθοδο της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής, δηλαδή υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι όπως των Tim Lebon, L. Marinoff, G. Anchenbach, R. Lafan, P. Raade. Πως διαμορφώνεται ο διάλογος μεταξύ συμβουλευόμενου και συμβουλευτή;
Σ’ έναν κόσμο σύνθετο όπως είναι ο σημερινός, η Φιλοσοφική Συμβουλευτική μπορεί να αποκαλύψει τα εμπόδια αλλά και τον τρόπο να ζεις χειραφετημένα σε μία γενικευμένη ανησυχία. Το αντικείμενό της είναι εκείνο της επιστροφής του ανθρώπου στο κέντρο της καθημερινότητάς του, μέσα από την μαιευτική και την πολυδύναμη « ερωτηματοθεσία » ώστε ο άνθρωπος να γίνει φύλακας σημασιών με μία σκέψη βαθιά ενωτική που θα αναγνωρίζει βέβαια τον υφιστάμενο κατακερματισμό της ολοκληρωμένης αντίληψης.
Η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της ψυχοθεραπείας και της Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής συνίσταται σε μία υπαρξιακή προβληματική θεώρηση του ανθρώπου, Η ψυχοθεραπεία θεωρεί τον άνθρωπο σαν ²ένα² όν παθολογικό που καλείται να θεραπεύσει τα διλήμματά του και την συμπεριφορά του. Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική βλέπει με θαυμασμό τον άνθρωπο σαν ένα όν ²σκεπτόμενο² που ίσως έχει χάσε σε ικανότητα του να επινοεί και ο οποίος βέβαια έχει αποδεχθεί αυτή τη συνθήκη της απώλειας. Ήταν ο Heidegger εκείνος που περιέγραφε ότι η κατάπληξη και ο θαυμασμός είναι η συνισταμένη του Φιλοσοφείν. Κυρίως με την αίσθηση μίας ανοικτής ακρόασης.
Η αυτοπραγμάτωση γεννιέται από την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, από τις προσωπικές του ανάγκες, από την υποκειμενική του δυναμική των ορίων του, παράλληλα και από την αδυναμία του. Η διαδρομή της Φιλοσοφικής συμβουλευτικής ως αυτοπραγμάτωση, είναι εκείνη της ανακάλυψης της φροντίδας του εαυτού, η οποία μέσα από τη δωρεά της Φιλοσοφίας, επιτρέπει στον άνθρωπο να αναγνωρίσει την προσωπική του αλλά και κοινωνική του αξία πέρα απ’ αυτό που είναι, σ ’εκείνο που θα θέλει να είναι. Η προσφορά της Φιλοσοφίας δεν είναι μόνο η αναζήτηση της «αναστοχαστικότητας» αλλά ένας βαθύς δεσμός, μία μεγάλη συναίσθηση η οποία πραγματώνεται από αυτό το ²άλλο² που μπορεί να είναι ένα ελεύθερο άλλο.
Ο Διάλογος έχει τον χαρακτήρα της εναλλαγής εξαρτώμενος από τον βαθμό σεβασμού της διαφορετικότητας αλλά και της συναίσθηση μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου. Ταυτόχρονα όμως στηρίζεται στη διαμόρφωση της εξέλιξη του, δηλαδή ως επικοινωνία στην διαφορετικότητα του καθίσταται ένας αμοιβαίος εμπλουτισμός.
Ο διάλογος είναι μία ικανότητα σύνθετη που θεμελιώνεται στις επικοινωνιακές ικανότητες αλλά και στα υπαρξιακά χαρακτηριστικά που αυτά κυρίως είναι: Η εναλλαγή μηνυμάτων αλλά και οι παύσεις, καθώς και ο από κοινού κάθε φορά πειραματισμός της διαλογικής τέχνης.
Η αρχή της εναλλαγής είναι εκείνη όπου ο χρόνος της μετάδοσης οφείλει να παρακολουθεί τον χρόνο της λήψεως. Αυτό σημαίνει ότι κάθε συμμετοχή στον διάλογο δεν πρέπει μόνο να εκφράζει μηνύματα αλλά να παραγάγει και τον χώρο της σιωπής, μέσα στον οποίο διαμορφώνεται και η σκέψη του άλλου.
Η παραγωγή του χώρου της σιωπής είναι ο τόπος όπου διαμορφώνεται η αντίληψη του άλλου.
Το γεγονός της παύσης, της σιωπής, συνίσταται στο να υπονοεί τα ίδια τα πράγματα, να υπονοεί, δηλαδή τη θέα του κόσμου, να αναζητά το άλλο στην αυθεντικότητά του, και κυρίως στη θέση του.
Οι εκτιμήσεις σ’ επίπεδο κοινής εμπειρίας των συμμετεχόντων, μεταφράζεται μέσα από τον διάλογο ως ταυτόχρονη κατάκτηση. Συζητώντας μαζί ενεργοποιούνται τα συμβάντα μέσα σ’ ένα πλαίσιο γλωσσικών κωδίκων, αλλά και στο πλαίσιο των ανταλλαγών σκέψεων, τόσο του συμβούλου, όσο και του συμβουλευόμενου.
